Er gaan jaren voorbij dat ik niet in Hoensbroek kom. En nu ben ik er al voor de tweede keer in korte tijd. Bij een vriend die revalideert? Een minnares? Nee, ik ben weer in het atelier van William Otermans. Hier ontvouwt zich zijn nieuwe ambitieuze project: een vijftiendelig schuttersstuk.

Waarom stapt William in die rijke Nederlandse traditie? Zijn directe inspiratiebron was de installatiemis van de deken van Kerkrade in juni 2015. Daarin kwamen twee persoonlijke zaken voor hem samen. Niet alleen werd zijn bevriende overbuurman, pastoor Stef Nevelstein geïnstalleerd als deken, hij werd daarbij ook beschermd door de 400 jaar oude broederschap van Sint Sebastianus waarvan Williams zwager op dat moment koning was. Die droeg dus het beroemde ‘schutterszilver’ van Sint Sebastianus dat na een diefstal op wonderlijke wijze was teruggevonden.

Naar aanleiding van die ervaring schilderde Otermans “King sa re ra re”: een doek over de koning die de weelde én de last van het leiderschap draagt, in één beeld gesymboliseerd door dat zilver. Langs twee dimensies ontdekte Otermans toen een parallel tussen zijn eigen doek en ‘dat andere schuttersstuk’. Ook in Rembrandts tijd boette de schutterij in aan belang: de kerk viel in Amsterdam weg als dominante factor. Maar interessanter was de ontdekking die zijn broer Peter deed. Die legde Williams schilderij van de schutterskoning over kapitein Frans Banninck Cocq heen, en wat bleek? Williams abstracte schilderij volgde exact Rembrandts precieze contouren van de kapitein en enkele elementen in zijn omgeving. De twee broers voelden magie toen de twee schutterstukken elkaar zo pardoes ontmoetten. Maar in Williams wereld bestaat geen toeval. Hij concludeerde dat Rembrandt ook een abstract schilder was geweest. En daarom ging hij de uitdaging aan om zelf ook een groot schuttersstuk te maken. “King sa re ra re” was onbewust al het eerste doek in die serie.

Otermans’ vijftiendelige schuttersstuk in de Lambertuskerk is opgebouwd rond dualiteiten. Zo zien we mannen in hun rol als deken of schutterijkoning en de mannen die achter die rollen schuilgaan. In het geval van de schutterijkoning dus een doek over de koning in het zilver en een doek over de mens in de koning. Dat wisselende perspectief levert volstrekt andere werken op. Verderop toont William in twee doeken aan dat het zilver (de schuttersrijkdom) zich in vrijwel alles onderscheidt van zilver (het scheikundig element Ag). Het spelen met dualiteiten en paradoxen is een terugkerend thema in het werk van Otermans. Hij verwijst naar de theorie van de vijf energiezuilen die altijd en overal op elkaar inwerken: onbegrensde mogelijkheden vs. grootheidswaanzin, deemoed vs. hoogmoed, respect vs. eerzucht, zelfredzaamheid vs. slachtofferrol, eigenwaarde vs. minderwaardigheid. Alle energie die door het universum stroomt, bevat deze dualiteit.

Als je vanuit deze context naar het werk van Williams kijkt, merk je dat je dat in verschillende fases ervaart. “De eerste aanblik voert je mee in je eigen associaties en betekenissen. Maar om de volgende laag te ontdekken moet je je openstellen voor de energiestromen. Zo kan het doek van de deken je een bepaald gevoel geven. Maar mijn overbuurman is niet toevallig deken geworden. Hij heeft natuurlijk een boodschap. Zijn preek kan bij jou alleen aankomen als hij zijn ambt ruim inziet en jij er voor open staat. Dat geldt ook voor de broederschap: haar beschermende rol is ze allang kwijt. Ze moet haar relevantie nieuwe inhoud geven. Dat kan alleen als zijzelf en haar omgeving daarvoor open staan.”

En nu wil Williams overlap tussen kunst, wetenschap en spiritualiteit ontdekt worden. Op 7 mei belichten kunsthistorica Titia Vellenga en deken Nevelstein zijn werk vanuit hun eigen invalshoek.