Het is ca 9:00 uur ’s ochtends. Onze touringcar stopt aan de Kruisstraat, tegenover het Thermenmuseum in Heerlen. Het moet 1984 geweest zijn, althans volgens het teruggraven in mijn herinnering. Beelden van gebeurtenissen heb ik helder voor ogen; jaartallen vind ik doorgaans oninteressant.
Hier pikken we onze reisleider voor vandaag op, Nic. Tummers, kunstenaar, leraar, politicus en vader van een groot gezin. We zijn onderweg als voorbereiding op een studieproject binnen mijn opleiding. Het programma van deze dag leidt ons langs de woningbouw ontstaan in de mijntijd en andere architectonisch waardevolle bouwsels in de regio. Een uitermate begeesterend relaas komt op ons af; als je niet gretig bent, word je het nu wel. Nic. is een kenner van zaken en een getalenteerd spreker. Hij verbindt kleine details met grote perspectieven.
Deze dag tekent een eerste ontmoeting, toen niet wetende dat er nog vele zouden volgen.

Wanneer Nic. ergens spreekt, maak je tijd daarvoor vrij, omdat het de andere mogelijkheden van tijdsbesteding overschaduwt. Zoiets als een Michelin-aanduiding meldt: ‘de moeite waard om om te rijden’. Je gaat altijd rijker naar huis door de aangereikte informatie; het belangrijkste is dat hij in staat is om een dialoog in jezelf teweeg te brengen. Hij dwingt je met een ogenschijnlijke vrijwilligheid om na te denken. Knap. Voor zo iemand kan ik bewondering hebben.

In de jaren volgend op deze tour ontmoet ik Marjo; overduidelijk dat zij mijn levenspartner is, zegt een stem in mij. De dans heeft tijd nodig. Marjo’s vriendin Anita gaat een dans aan met Udo, de trompettist van een sjpaskapel. Ja, carnaval is een geschikt platform om relaties te beginnen of om ze te bezegelen. Udo blijkt de zoon van Nic.
Later, via mijn zakelijk acteren, ontmoet ik de fotograaf Klaus, ook een Tummers. Nog weer later stapt ook Kristianne, kunstenaar opererend in de regio Nijmegen, in de kring. Verjaardagsfeestjes geven mogelijkheden om ook andere kanten van mensen te belichten. Mijn beeld van Nic. groeit.

Zo ontdek ik het levenswerk van Nic. Hier gaat een niet-gearticuleerde wens achter schuil. Hij heeft de bloei van de mijntijd meegemaakt en dat wat het met mensen heeft gedaan. Heerlen-Amsterdam-New York is de dan geldende lijn, zegt hij. Om daarmee de grootheid van weleer te duiden. Wauw. Mogelijkheden zien op alle gebieden, niet beperkt tot een economisch model. Kunst speelt daarbij een belangrijke rol.
Ook het verval en de daarmee gepaard gaande problematieken worden door hem benoemd. Wederom neemt Heerlen een prominente rol in de lijn met Amsterdam en New York in. Het grote verschil is dat de beide andere steden een fundament hebben, een structuur van waaruit zij uitdagingen het hoofd kunnen bieden. Het hoofd van Heerlen lijkt met de mijnsluiting te zijn vertrokken.

Merkwaardig dat iedereen hetzelfde wil voor de regio, gevangen in containerbegrippen dan weliswaar, doch dat de manier van hoe er te komen belangrijker wordt dan het doel. Is dit een erfenis waar de schenker van zoek is? Exemplarisch is het gedrag wel.
Dit zijn de uitgesproken momenten voor zelfreflectie. Is daar de moed voor?

Terug naar Nic.’s levenswerk. Hij heeft een bibliotheek opgebouwd, bestaande uit duizenden boeken geordend in een kast die het hele huis over alle verdiepingen beslaat. Twee instap-richtingen, een horizontale en een verticale, vinden elkaar in een diagonale lijn. Kunst in alle vormen met de bijbehorende denkbeelden: filosofisch, psychologisch, spiritueel, maatschappelijk, historisch, ambachtelijk, technisch, economisch… vanaf de revolutie. Indrukwekkend in volume, nog verrassender in content en gebruik. Zoals zijn voordrachten relaties weergeven, gaan er in deze verzameling nog veel meer schuil die het daglicht willen zien. Een vrucht van onze regio, komt deze tot bloei of vervalt hij in verderf?

De persoon en zijn betrokkenheid bij de ontwikkeling van onze omgeving, en de werking van zijn performance op mij, is de aanleiding geweest om een portret van hem te willen schilderen. Daarnaast geeft het mij de mogelijkheid een perspectief te schetsen waarin ik zijn ziel ervaar. Hij heeft ingestemd.

Zijn eerste reactie bij het zien van het resultaat was: “Hier kun je geen smoesjes tegen maken”.
Deze woorden moet ik in respect op gelijke hoogte retourneren richting zijn levenswerk en dàt toevoegen wat gearticuleerd moet worden. Het gaat om meer dan iets fysieks; het is de geest en de begeestering die ervan uitgaat. Ook een mentale zijde speelt een rol, de kans op een attitude-aanpassing. Trots uiten. Deze trots vervolgens omzetten in daden. Ik doe dat met mijn schilderkunst.

Het schilderij, het energieportret van Nic., laat onder in het midden een kribbetje zien. Dat heeft alles met een persoonlijk verhaal van doen, daar moeten jullie hem zelf naar vragen. Het heeft ook een universeel aspect en dat gaat ons allen aan. Dat kribbetje staat in Heerlen aan de Schoolstraat 1 en wil bezocht worden, door wijzen. De wijzen die de ster gevolgd hebben omdat ze iets begrepen hebben. De bezoekende herders komen niet alleen; zij brengen hun kuddes mee. Ook de hoedende herders hebben begrepen dat door het koesteren van deze plek een verbinding geslagen kan worden van het verleden naar de toekomst zonder dat deze qua vorm vastligt.

De locatie van de villa geeft zicht op een stukje historie dat verder teruggaat dan ons actuele geheugen, ook mijnen, Romeinen. De kop van de Schoolstraat met de Kruisstraat wijst de weg naar twee instituten, van ambacht en engineering. Een plaats in de recente historie. Doch de content van deze villa spreekt kunst, gebezigd in het atelier door Vera en over verdiepingen verdiept door Nic. De villa spreekt: “kunst is de weg naar nieuwe inzichten, nodig voor onze toekomst”.

Rest de daad dit vorm te geven en deze plek op te nemen als een icoon, nodig om verbindingen aan te gaan. De moed tonen om bruggen te slaan tussen gebieden waar het liefst kloven gezien worden. Door zelfreflectie bewustzijn verruimen met kunst als generator.
Lopende initiatieven met betrekking tot regio-ontwikkeling kunnen deze verantwoordelijkheid nemen. Een kribbetje als nest, als broeinest voor nieuwe articulaties. “Hier kun je geen smoesjes tegen maken”, sterker “Hier màg je geen smoesjes tegen maken!”.