Vrijdagavond 7 maart 2014: Onze eerste avond als TEFAF-team in Maastricht. Na veertien jaar mijn laatste keer als Hoofd Marketing & Communicatie van TEFAF Maastricht, de wereldwijd vermaarde kunst- en antiekbeurs. Hoteldirecteur Sita Tadema had ditmaal niet alleen een welkomstborrel voor ons in gedachten. Ze had kunstenaar William Otermans uitgenodigd, een groepsportret van het TEFAF-team te maken. Avondvullend poseren dus? Integendeel. Nog geen tien minuten waren voldoende voor William om de energie van de groep in zich op te nemen. Tien minuten waarin iedereen ontspannen en in stilte zat. Een mindfulness moment zeg maar. Een unicum voor onze groep. Daarna kon de borrel beginnen. En William zette de eerste streken op van Satellites of Love, Ix Embras Um (link). Het schilderij laat de relatie tussen de kunstenaar en de kunstmarkt zien. Ik was gefascineerd door William’s werkwijze. We raakten in gesprek. En bleven dat. Aanvankelijk met grote tussenpozen.

Zijn schilderijen laten een eigen universum zien. Ze raken je ziel als je je ervoor opent. Zijn visie op waar kunst voor staat en hoe zijn werk tot stand komt, zijn uniek en authentiek. Dat hedendaagse kunst dit kon bewerkstelligen, was voor mij een openbaring. Ik voelde me tot dan toe vooral aangetrokken tot de Italiaanse, Vlaamse en Nederlandse schilderkunst van de 15de, 16de en 17de eeuw. Kunst heeft een boodschap die ons op een andere manier naar onszelf en de wereld om ons heen laat kijken. Daar zouden veel meer mensen kennis van moeten nemen. Om dat te helpen realiseren, werk ik sinds eind 2016 met William Otermans samen.

Het is niet bepaald een alledaags tafereel. Op een late maandagmiddag in maart bel ik aan bij een kunstenaar. Nog maar twee weken geleden heeft Titia Vellenga me op het spoor gebracht van William Otermans. Die naam herinnerde ik me nog. Jaren geleden probeerde ik Otermans te verleiden tot een PechaKucha-presentatie in Maastricht. Het gerucht deed in die tijd de ronde dat hij schilderijen maakte die wetenschap en spiritualiteit op meeslepende manier in verbinding brachten met elkaar – en met de kunst. Zijn doeken zouden op onverklaarbare wijze invloed hebben op hun toeschouwers. Ze brachten hen tot diep-persoonlijke inzichten. Dat leek mij bij uitstek een verhaal voor ons publiek dat altijd hunkerde naar verrassende inzichten. Helaas bedankte Otermans voor de eer, omdat hij vond dat zijn verhaal nog verder moest rijpen.

En nu toont Titia me plotseling zijn werk. Het trekt ogenblikkelijk mijn aandacht. Krachtig, levendig en buitengewoon associatief. Heen en weer pendelend van bombastisch woest tot verstild poëtisch. Afstandelijke abstractie meets fysieke fantasie. Vaak mooi, voor mij als ongetraind kijker soms ook moeilijk toegankelijk. In synesthesie doet het me denken aan de vroege symfonische spacerock van Muse. Potent. Polariserend. Pontificaal. Vol vreugde en vuur. Titia vertelt over Williams vertrekpunt: de drie-eenheid van kunst, wetenschap en spiritualiteit. Die drie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en bepalen samen wat we kunnen zien. Ze zijn één en dezelfde bron voor onze cultuur. Zij horen niet – zoals ons is aangeleerd – thuis in gescheiden domeinen. Kunstenaars hebben de taak de toekomst en daarmee het onmogelijke dichterbij te halen. Uomo universale Leonardo da Vinci maakte niet alleen ’s werelds beroemdste kunstwerk. Hij vond ook de contactlens uit. En noemde zichzelf ‘desondanks’ een zoon van God.

Op dat moment vallen de puzzelstukjes op hun plek. Het verhaal dat jaren geleden nog niet verteld kon worden, blijkt nu uitgepuurd. Klaar om verteld te worden. William Otermans gaat binnenkort exposeren in Kerkrade. Als ik wil, moet ik hem eens bezoeken. En dus rijd ik naar Hoensbroek. Ik ben nieuwsgierig naar het waarom. Otermans vertelt dat hij zo’n vijftien jaar geleden zijn succesvolle ontwerp- en productiebedrijf van dertig man failliet zag gaan. Na die pijnlijke affaire kwam hij tot het inzicht dat wat hij tot die tijd had gedaan veel te indirect is geweest. Dat hij het effect dat er werkelijk toe doet alleen kan realiseren met schilderijen. Hoe baanbrekend zijn designs voor evenementen van grote opdrachtgevers ook waren, zij verruimden slechts zeer ten dele het bewustzijn van de aanschouwer. Alleen kunst kan dat ten volle. En daarom is Otermans voltijds kunstenaar geworden.

Hij creëert warmte. De energie die van zijn kunst uitgaat, maakt zacht wat hard was. “IJs wordt water. Water wordt stoom. En stoom is de materialisatie van energie. Dat effect moet kunst hebben,” aldus Otermans. De gestolde energie van acryl op canvas wordt weer energie in het bewustzijn van de kijker. “Het geschilderde beeld voert hem mee op een visuele reis naar wie hij is. Als hij zich openstelt, ziet hij steeds nieuwe dingen. Mijn werk bevat altijd verschillende lagen. Zo brengt het in de kijker de ‘Ghost in the Machine’ tot leven. Hij herkent levensthema’s die op dat moment alleen latent aanwezig zijn. Die manifestatie wil ik bereiken. Die resonantie moet mijn werk hebben.”

De kunst van William Otermans heeft dus een doel. Hij wil iets openbreken. Of misschien is het: hij wil communiceren. Niet meer via producten van bedrijven, maar rechtstreeks. Diep van binnen voelt hij zich nog verwant met ontwerpers. Aan de deur van zijn atelier hangt een manifest van het beroemde ontwerpbureau Edenspiekermann: “Pay us. Our work adds to your bottom line, so invest in our future.” Als je iets kunt wat een ander niet kan, dan is dat wat waard.