Uit het hele land waren ze naar Kerkrade gekomen. En die trip zal ze nog lang heugen. Want de opening van William Otermans’ expositie ‘ItStime to see’ was er één zonder weerga. (Of was jij al eerder bij een vernissage, waar in een grote oude kerk de fanfare Leonard Cohens “Hallelujah” speelde en een schutterskoning de officiële opening deed?) De toegestroomde Randstedelingen waren alleen al verbluft van die creatieve bundeling van Limburgse tradities, maar daarna voelde iedereen een urgente scheppende kracht. Sommigen waren zelfs tot tranen geroerd, zo diep gingen de indrukken bij hen naar binnen.

Wat speelde zich hier af? Vijftien imposant grote schilderijen vormen samen één schuttersstuk. Stuk voor stuk kleurrijk, zelfbewust, stevig en energiek. Ik hoorde iemand fluisteren: “Bij Herman Brood rook je haast het zweet als je zijn werk zag. Dat swingde ook zo. Dit werk lijkt te bewegen.” Bij William voel je diezelfde stroom. Hij vertelt over het laatste doek van de expositie, “Hallelujah”. In zijn hoofd was dat al maanden klaar. Maar door de drukke voorbereidingen voor de expositie kwam hij er steeds niet toe om het te schilderen. Al die tijd vertrouwde hij op de goede afloop. “En twee dagen geleden stond het in een paar uur op het doek!” Het deed me denken aan de Vlaamse acteur Josse De Pauw die ooit zei “Theater is voor mij de mooiste vorm van denken.”

Wat Otermans’ enorme schilderijen uitbeelden is nooit meteen duidelijk. Zijn werk is abstract. Maar als je er een tijd naar kijkt, ga je figuren herkennen. Een arm hier, een gezicht daar, is dat een boom? Toch is zo’n rationele analyse niet nodig om van zijn werk te genieten. De energie in het doek lijkt moeiteloos naar jou toe te stromen. Sterker nog, onze behoefte aan ordening zit de beleving in de weg, zegt Otermans. Voor hem is het ervaren van kunst iets super-individueels en 100% subjectief. Iedereen beleeft een kunstwerk anders. Om dat te onderstrepen vertelt hij over iemand die zocht naar de objectivering van Otermans’ schilderijen: “Hij vroeg bij elk doek wat hij daar precies zag. Maar als je precies wilt weten wat je ziet, koop je een Ikea-foto met de skyline van New York.” 

Het was dan ook geen toeval dat muziek zo’n prominente rol speelde bij de opening. “Je denkt nooit: wat hoor ik precies, een viool of een cello, A majeur of a mineur? Muziek gaat direct naar je hart. Muziek luisteren is voor mij als naar een schilderij kijken met mijn ogen dicht. Maar als mensen naar kunst kijken, beginnen ze vaak meteen na te denken. Alsof ze de kunst alleen met hun hoofd willen snappen. Terwijl een schilderij, net als muziek, recht naar hun hart zou moeten gaan.”

Misschien kunnen we wat er zich die middag in de Lambertuskerk afspeelde dan ook het best begrijpen vanuit de samenhang van de gebeurtenissen. Voor Otermans is de triniteit tussen kunst, spiritualiteit en wetenschap een essentieel gegeven. Ik schreef al eerder over die drie-eenheid. Daarom kón het niet anders dan dat William, de deken en een wetenschapper hier innig samenwerkten. Die cirkel was rond. Maar de samenhang gaat verder. Fanfare Sint Gabriël onderzocht ooit haar identiteit via de kunst van Otermans. Drie schilderijen gaven hen toen de juiste impuls voor de volgende stap in hun ontwikkeling. Als dank voor die ‘energieportretten’ verklankten juist zij die zondag in mei het “Hallelujah” zo prachtig. Ook díe cirkel was rond. En met een zwager die koning is van broederschap Sint Sebastianus laat je hem natuurlijk dat schuttersstuk ten doop houden. Op die manier maak je samen ook een persoonlijke cirkel rond.

Alles kwam dus samen. Dat was dus wat we voelden. Het openingsritueel met de kerk, de deken, de wetenschappelijke inleiding, de koning behangen vol schutterszilver en de muziek opende de weg naar ons onbewuste. En dat hadden we nodig om goed te kunnen kijken. Alleen zó kun je je eigen ‘wat zie ik hier eigenlijk?’ beantwoorden. Of gaan we nu juist luisteren naar Williams schilderijen? Met onze ogen dicht. Anyway, It’s Time To See.